Stadhuis

Burgemeester Vilain XIIII wou een prestigieus marktplein creëren met aan de ene kant een grote kerk en ertegenover een majestueus 'stadhuis', zoals de Wetteraars hun gemeentehuis gemeenzaam noemen. De burgemeester en de ontwerper, Ferdinand De Noyette uit Gentbrugge, en na zijn dood zijn broer Modeste, lieten zich inspireren door de Franse klassieke architectuurtraditie.

Bouw en gevel

De bouw werd in 1873 voltooid. In 1952 werd het stadhuis uitgebreid met een langwerpige nieuwbouw in de Kerkstraat. Dit deel is niet erkend als monument. Het stadhuis is een mooi voorbeeld van klassiek gericht eclecticisme, dat is het vermengen van verschillende stijlen en technieken. De buitengevel van het stadhuis bevat vooral barokelementen, het interieur is neoklassiek. Voor de barokke buitengevels is onderaan hardsteen gebruikt en erboven baksteen afgewisseld met sierelementen in zandsteen. Over bijna de volledige breedte van de voorgevel staat een hardstenen bordestrap met een balusterborstwering. Het stadhuis is beschermd als monument bij Besluit van de Vlaamse gemeenschap van 27 augustus 1999.

Interieur

Het interieur heeft bijna de volledige oorspronkelijke indeling bewaard. Enkel de trap is gemoderniseerd en de trapzaal op de tweede verdieping heeft een vlakke overzoldering gekregen. De bovenste bouwlaag van de hal is daardoor aan het oog onttrokken. Boven de zoldering bevindt zich een open houten galerij die afgezet is door een lagere balusterwering en waarvan de steunpilaren uitgewerkt zijn als klassieke figuren, 4 bebaarde mannen en 8 jongelingen.

Een andere merkwaardige ruimte is de oorspronkelijke feestzaal vooraan op de eerste verdieping, later gebruikt als vredegerecht en als lokaal voor de technische dienst. De trouwzaal is door de Wetteraars wellicht het best gekend. Zij was oorspronkelijk vredegerecht en werd ook nog gebruikt als raadszaal.

Waarom heeft gemeente Wetteren een stadhuis?

Het verhaal van de Markt van Wetteren begint met één man: Charles Hippolyte Vilain XIIII. Die Charles was geen gewone burgemeester. Hij was een burggraaf en hij was meer dan 50 jaar lang burgemeester van Wetteren (van 1822 tot 1873). Vilain XIIII is de belangrijkste burgemeester die Wetteren ooit leidde.

Vilain XIIII: het lijkt verdacht veel op Louis XIV. Die naamsgelijkenis is toeval, maar toch hebben beide heren één identieke eigenschap: onbegrensde ambitie. Louis XIV, de ‘Zonnekoning’, wou Frankrijk internationale uitstraling geven. Hij wou pracht en praal brengen in zijn land. Vilain XIIII wou hetzelfde doen, maar dan op iets kleinere schaal. 

Vilain wou Wetteren de allure van een grote stad geven. Wetteren is geen stad, het is een gemeente. Maar Vilain XIIII liet dit niet aan zijn hart komen. Hij wou Wetteren groot maken. Hij liet grote wegen aanleggen die Wetteren verbonden met de omliggende gemeenten. Het meest prestigieuze project wou hij realiseren op de Markt. Door de vroege industrialisatie, onder meer de oprichting van de buskruitfabriek in 1778 en de textielnijverheid, was de bevolking in Wetteren tussen 1750 en het 1830 meer dan verdubbeld. De oude, te klein geworden, Romaanse Sint-Gertrudiskerk in het midden van het plein werd gesloopt. Op de vrijgekomen plaats kwam er een markt. Tegelijkertijd gaf hij de opdracht voor een nieuwe, grotere kerk, een kathedraal van een kerk.

En zijn honger was nog niet gestild, want hij wou ook een Stadhuis. Wetteren is geen stad, maar toch wou hij een Stadhuis, een Hôtel de Ville. En Vilains wil was wet: hij kreeg zijn Stadhuis. De inhuldiging van het stadhuis heeft hij zelf niet meer kunnen meemaken, maar dankzij Vilain XIIII heeft Wetteren wel iets uniek. Wetteren heeft een stadhuis zonder stad te zijn.